دنیا ته مه و دنیا تووز، دنیا گه رته چۊچانه / ظاهر سارایی . ایلام

 
زه مین   زه رد   و   زه مان   زه رد  ،  ئاساره   و   ئاسمان   زه رد
کوتێ   داخیم   کوتێ   ده رد  ،  دة   ئێ    زه رده لۊلانه
 
ته و    ئه ڵکزان   سقانم  ،  له رز   ئه ڵچه قان   دنانم
  گیانم     بۊه    په ته سوو  ،  ده ێ    ئاگر   گڕانه
 
شڵه ێ   شه ڕه و   و   گڕه ێ   نار،  گرمه ێ   گورگه و   هافه ێ   مار
یه که ێ   به خته   ؟ بێداده   ،  یه که ێ   تاڵه س؟   تاڵانه
 
هه م    زه رده واێ   په ژاره س ،  هه م   سه رده واێ   په شێوی
  روو    ده ێ    زه رده   زه مانه،   وه ێ   ده ێ   سه رده  ساڵانه
 
ئاگر    ها   ده  ده رۊنم  ،  زه هراو   ها   نام ِ  خۊنم
  ئووخه یم   پڕ   ده   ئاخه  ، ژیانم   پڕ   ده   ژانه
 
زه مین   زه خم   و   زه مین  زار  ،  زه مین   ژه هر  و  زه مین   ژار
زه مین   په لامێ   بڕێا  ،  زه مین   بێ   ئاسمانه
 
باڵ   فرێشته   رزیا  ،  باخ   بهه ێشت   ئه ڵکزیا
  دووزه خ   هفاو   دا  دنیا  ،  ئێ   ئژدهاێ   خوڕانه
 
ئێ   بار   پڕ ئه نیشه  ،  ئاخر   ئه ڕا   چه   کیشیم
ئێ   هه مگه   عه زاوه،  ئاخر  ئه ڕا   چه مانه ؟
 
وڵ    که  خیاڵ    هاتگ  ،  بڕواکن   ئێ   هه ناسه
وڵ    که   په ژاره ێ   ناتگ  ،  مه س   بوو   ده    ئێ    ئه لانه
 
تووز   تیه ڵه و   ته م  ره ش  ،  کول که فتنه    که ش  ئه ڵ  که ش
که س   ده ر   نیه چوو   وه   بێ  به ش  ،  مه ردم  !  ده    ئێ   قڕانه
 
داره ێل    ئه ڕاچه   هشکن  ،گوڵه ێل   ئه ڕا   نیه وشکن
قه ناریه ێل ِ   دڵ ته ڕ  ،  بێ  ده نگ   ئه ڕا   وسانه
 
ئه وره ێلمان   مه زووکن  ،‌  تافه ێلمان   مه رێژن   
  نه   تافه تاف ِ رێژاو  ،  نه   نم نم ِ  وارانه
 
نه   رووسه مێ   دیاره   نه یشه   ئسفه ندِیارێ
  نه   شوون ِ   قاره مانه  ‌،  نه  نوون ِ  پاڵه وانه
 
نه   دین   ماگه   نه   ئێمان،  ساهڵ   ره م    که ێ   ده    سا   مان
  هووش   و   گووش  و  پووسمان  ،  پڕ   ده   شه ڕ   و   شه ێتانه
 
زه مانه    پاوه مانگه   ،  ئه وجار   ئه ڵامه ت   ئاورد
ئێجار   بزانیم   چه   زاێ  ،  ئێ    ژن ِ  زاوه رانه
 
شکیا   دڵ   و   پێشتمان  ،  کردنه   ئاڵێشتمان
گم   بۊمنه   گێشتمان  ،  ده   ئێ   چوارده رێانه
 
نه   چةفتیمن   نه   راسیم  ،  نة   گه نیمن    نه   خاسیم
بڕێ   خوه مان   مه ناسیم  ،  مایمه   ده ێ   نام   مه رزانه
 
زوانمان   شێویا  ،  بۊه   وه فر  و  تێویا
تێوێگوه   جوور   وه فر  ،  هه ر   که س   ک   بێ  زوانه
 
 په لام    ئه و   کی  بوةیمن  ،  ده ێ      زه رد ِ بێ  زه واڵه
هاوار   ئه و  کوو   بکیشیم  ،      ده ێ   هۊچ     بێ  هچانه
 
بڕێ  گورگن  -  دنان  هار-  ،  ده ێ   جه نگه ڵ   جنوونه
 بڕێ   وه رکن-  وه ره لا  -،‌  ده ێ   ده ێشت ِ  بێ  شوانه
 
بارێ  ها  بان ِ  کووڵم  ،  چنه   کۊه ێ  بانکووڵه
  قیڕه ێ   ها   قوڕن ِ  دڵم  ،  چنه  قڵاقیڕانه
 
خوزه و   رها  بۊاتایم  ،  رووژێ  وه   کام  و  حه زره ت
ده  ئێ  زرپ  و  زوورانه،  ده  ئێ   گورز  و  گووچانه
 
خوه زه و   واران   بوارێ  ،  ده ێ   هه ڵه ت ِ  هه ڵاکه
 خوه زه  و   شةفةق   بوشکێ  ،      ده ێ  شه و ِ  بێ  به ێانه
 
قسیه م   راسه   شه که ته  ،  خوه زه و   نامه ێ   ئمێده
  شێعرم   راسه   له ت  له ته   ،  به زه ی   نامه ێ  ژیانه
 
 
واژه نامه
 
ته م : مه و میغ / گه رته چۊچان : گردباد / ده م ئه ڵپیچانه : صورت خود را با دستمال پنهان کرده اند / هه ناس : نفس / رووژنای : روشنایی / ئاساره : ستاره /دروو ده سان : دروغ وحیله و تلبیس / کوت : نصف / ئه لکزان : سوزاند ، البته این فعل معمولا برای سوزاندن سطحی به کار می رود مثل سوزاندن مو و نظایر آن / زه رده لۊلان : به قیاس " وه فره لۊلان " بارش برف زیاد همراه با باد - ساخته شده است و در این جا به جای برف زردی می بارد /ئه ڵچه قان : لرزش بر اثر سرما / په ته سوو : پارچه ی سوخته /گڕان : برافروخته وفروزان / شڵه : شعله / گرمه و هافه : صوت اند برای حرکت و هجوم گرگ و مار / زرده وا : باد زرد /په شیوی : آشفتگی / ژیان : زندگی / ژان : درد /په لام : پناه / هفاو دا : بلعید /خوڕان : غران /ئه نێش : رنج و درد و نظایر آن / بڕواکن : بقاپ /تووز تیه ل : گرد و غبار تلخ / ته م  ره ش : مه و ابر سیاه و سرمه ای رنگ / قران : مرگ و میر عمومی /په ژاره : غم و درد /مه زووک : نازا و سترون / مه رێژ : خودم ساخته ام به معنای چیزی که نمی ریزد / رێژاو : آبشار / شوون : نشان / پاڵه وان : پهلوان /ساهڵ: جن / سا : سایه / پاوه مانگ : پا به ماه ، زنی که وقت زایمانش فرا رسیده است /  ئڵامه ت :   موچود عجیب الخلقه  ، پتیاره / ئێجار : این بار / زاوه ران : زائو / ئاڵێشت : عوض کردن ، در این جا به معنای مسخ کردن / چوارده ریانه : راه چهارده شعبه ، کنایه از سردرگمی و آشفتگی / نام مه رزان : میان دو مرز ، بینابین دو چیز / تێوێگوه : ذوب می شود / هۊچ بێ هچان : برساخته ی خودم است به معنای هیچ مستمر و پیوسته/بڕ: عده ،گروه /وه رک : بره / وه ره لا : بی چوپان / شوان : چوپان / بانکوول : نام کوهی در ایوان / قیڕه : فریاد / قلاقیران : نام کوه معروف ایلام /خوزه و : کاش / هه ڵه ت : بیابان گرم / بوشکێ : بشکفد / شه و بێ به ێان : شب بی صبح / شه که ت : خسته / خوه زه ونامه : نامه ای مشتمل بر آروزها و ای کاش ها /به زه ی نامه : رنج نامه  / له ت له ت : پاره پاره